Opisivanje spoljašnjeg prostora

 Pri opisu se može poći od opšteg izgleda prostora a zatim preći na pojedinosti koje upotpunjuju sliku. Praktikuje se i obrnuti postupak - opiše se neka važna cjelina prostora, a potom ostali prostor.

 Može se opisivati spoljašnji prostor (kao što je seoski, gradski, planinski, ravničarski, jezerski, riječni i sl.) u razno doba dana, godišnje doba, poslije nekih prirodnih nepogoda itd.  Obično je spoljašnji prostor sastavljen od karakterističnih osobina raznih predmeta i pojava uzajamno povezanih u cjelinu.

 Sve to traži od onoga koji opisuje da zapazi izrazite pojedinosti toga prostora, da uoči njihove međusobne veze te da za njih nadje odgovarajuće jezičke izraze i rečenice.

Rabindranat Tagore

 Rabindranat Tagore, indijski pjesnik i mislilac, javio se u književnosti osamdesetih godina 19. vijeka i bio aktivan skoro do sredine 20. vijeka. Pisao je pjesme, pripovjetke, romane, drame i eseje, i proputovao skoro čitav svijet kao propovjednik ljubavi i razumjevanja među ljudima i narodima.

 Tagorova filozofija sveta i života je, naizgled, veoma jednostavna. Po njemu, čovjek je dio svemira i sva njegova veličina je da sam upozna, sazna i u sebi doživi ovu istinu, upravo da u sebi osjeti ovo kosmičko jedinstvo. Ako svi ljudi dožive i prihvate ovo jedinstvo, onda je ostvaren spasonosni dodir sa beskonačnom prirodom. Svako odjeljivanje, otuđivanje od prirode, svako pojedinačno ili etničko izopštavanje iz opšteljudske zajednice je utamničavanje i jedinke i naroda.

Fabula / siže

 Formalisti su za poeziju koristili opoziciju materijal (riječi) / postupak umjesto pogrešne opozicije sadržaj / forma. Ovoj opoziciji u poeziji, u prozi odgovara opzicija fabula / siže. Isto kao što je postupak svjesna verbalna konstukcija, tako je siže jezička konstrukcija fabule koja se ne podređuje uzročno-posljedičnoj logici. Siže je narativna artikulacija fabule.

 Autoteličnost - samociljnost. Osobina poetskog jezika koji ostavlja po strani referencijalnu funkciju (odnosi se na predmet poruke; odnos između poruke i primaoca; cilj je što objektivnije prenošenje informacije). Poetski jezik pažnju koncentriše sam na sebe.pažnju koncentriše

Strukturalizam

- FERDINAND DE SOSIR - predmet opšte lingvistike je jezički sistem a ne govor ili pojedinačna živa riječ. Jezik je zajednički i cjelovit sistem uzajamnih povezanosti i odnosa svih pojedinačnih elemenata. Jezik je sistem ili struktura (sklop, građa, unutrašnja organizacija, konstrukcija).

-PRAŠKA STRUKTURALISTIČKA ŠKOLA - Osnovno problem za njih je bio odgovor na pitanje šta je poetičnost. Jan Mukaržovski je poetskom iskazu pripisivao i autoteličnost komunikacionu perspektivu. Poziva se na tri funkcije jezičkog znaka: reprezentativna (odnos znaka prema stvarnosti), ekspresivnu (prema pošiljaocu) i impresivnu (prema primaocu).

- UMJETNIČKA STRUKTURA - je nešto više od same zavisnosti između cjeline i njenih dijelova. Ona ima energetski karakter (funkcionalnost pojedinačnih dijelova u odnosu na cjelinu) i dinamičnost (sposobnost strukture za stalni unutrašnji preobražaj).

Naratologija

 Naratologija je škola strukturalističke nauke o književnosti. Pogrešan je termin naratolozi. Naučnici: Rolan Bart, Cvetan Todorov, A. Ž. Grejmas i Klod Bremon nisu se bavili naracijom. Cilj je bio da se po uzoru na Levi Strosa, Propa i Čomskog pronađe "univerzalni jezik književnosti". To su pokušali pomoću strukturalne analize pripovijesti.

 Cilj je bio stvaranje "gramatike književnosti", stvaranje pravila koja vladaju prilikom nastajanja svake književnosti. Za ovakve analize pogodni su bili kriminalistički romani. Ovi pokušaji su se vrlo brzo pokazali kao utopija.

http://www.youtube.com/watch?v=fkBRgbE21OQ

Retorsko pitanje

 Retorsko pitanje, iako je kao naziv izvedeno iz vještine retorstva, besjedništva, podjednako je u upotrebi i u besjedništvu i u poeziji.

 I pjesničkom i retorskom pitanju zajedničko je pravilo: na postavljeno pitanje se niti očekuje niti daje odgovor, već se njime izražava neko uzbuđenje ili se samo formom upitne rečenice izlaže jedan niz misli i osjećanja.

 Toj vrsti stilske figure pripada cijela Zmajeva pjesma "Kaži mi, kaži!"

Inverzija

 Inverzija u stilistici znači obrnut red riječi, dakle ne standardni gramatički: prvo subjekat, zatim predikat, pa objekat, a uz njih njihove odredbe. Neki gramatičari kažu da je inverzija poremećeni red riječi u rečenici.

 U suštini, oba ova kvalifikativa su neprecizna. Inverzija nije ni obrnut ni poremećen red riječi. To nije sintaksička nepravilnost, već raspored koji odgovara rečeničnom akcentu, kad se riječi nađu baš na onim mjestimagdje se mogu istaći kao dominantni nosioci značenja.

 Rečenica ima svoje smisaone dionice, mjesta na kojima obično stoji izraz (riječ ili sintagma) koji je naglašeniji, kojim se to što se kazuje takođe i ističe.

Pričanje (naracija)

 Pričanje ili naracija je usmeno ili pismeno izlaganje o nekom događaju ili nizu izmišljenih ili istorijskih sadržaja. Primjenjuje se u besjedništvu, istoriografiji i umjetničkoj književnosti, pa se u teoriji i razlikuju tri vrste pričanja ili naracije: oratorsko, istorijsko (istoriografsko) i književno.

 Pričanje o nekom događaju može da teče u njegovom prirodnom, hronološkom redu, što je karakteristično za besjedništvo i istoriografiju, dok su u književnoj umjetnosti moguće različite varijante rasporeda manjih narativnih cjelina.

 U pričanju se nastoji da ono što čini sadržaj priče, odnosno njenu cjelinu, čini jedinstvo. To se postiže specifičnim organizovanjem vremena i prostora. To su dva najznačajnija elementa pričanja.

Paradoks

 Paradoks - ono što je neočekivano, misao koja na prvi pogled izgleda protivrječna, ali je u suštini tačna. Evo primjera koji na zanimljiv način objašnjava šta je paradoks:

 Kad su velikog naučnika i mislioca 20. vijeka, Anštajna, upitali šta misli o eventualnom trećem svjetskom ratu, za koji je već spremljeno strašno atomsko i nuklearno naoružanje, on je odgovorio: "O tom ratu ja ne bih znao šta da kažem, ali za četvrti znam sigurno da bi se vodio strijelama i kopljima".

 U stvari, Ajnštajn je indirektno, paradoksom, odgovorio šta će treći svjetski rat donijeti čovječanstvu, ako se desi.

Monolog

 Monolog je ona vrsta govora ličnosti u književnom djelu kad se jedna ličnost u književnom djelu ne obraća drugoj ličnosti već sebi. U dramskom djelu na pozornici monolog može da bude i obraćanje publici, a to obično biva u situaciji kad se poslije niza scena izvodi neki značajan zaključak.

 I u dramskoj i u epskoj književnosti monolog ima funkciju kristalizacije  onog što se u unutrašnjosti jedne ličnosti odigrava kao vrsta unutrašnjeg sukoba.

 Kao i monolog, i dijalog može da bude dramski, epski i lirski. U umjetničkoj prozi 20. vijeka toliko se razvio i izdiferencirao kao način izražavanja da su se javili čak i višetomni monološki romani, a u dramskoj književnosti i monodrama kao podvrsta.

Ekspresionizam

 Ekspresionizam se kao književni pravac javio u Njemačkoj početkom 20. vijeka. Brzo je prihvaćen u slikarstvu i muzici, a kasnije i u filmskoj umjetnosti.

 Kod velikih ekspreonista dominiraju teme kao što su smrt, rat, bolest, rudnici, fabrike, revolucija. Borili su se za uspostavljanje novih, humanih društvenih i etičkih vrijednosti.

 Ekspresionisti su bili najuspješniji u poeziji. Roman im svojom složenom strukturom nije odgovarao, ali njegovali su kraće epske forme, novelu i pripovijetku.

Slobodni stih

 Slobodan stih (ili nevezan stih) dtoji nasuprot tzv. metričkom ili vezanom stihu. U pjesmi metričkog ili vezanog stiha svi stihovi jedne pjesme grade se po jedinstvenoj shemi: isti broj slogova, isti odnos naglašenih i nenaglašenih stihova, iste ili slične vrste metričkih stopa, u svim stihovima cezura je na istom mjestu i sl.

 Slobodni stih ne isključuje ritmičnost jezika, inače ne bi bio stih. Razlika je u tome što se shema jednog stiha ne ponavlja u svim stihovima, nego svaki stih ima vlastiti, nekad u toj pjesmi čak neponovljivi ritam.

 Jedinstvo ritma u poeziji slobodnog stiha se postiže na bezbroj novih načina: mogućnosti su nemjerljive.

Metafora

 Metafora je stilski izraz (figura, trop) zamjene, odnosno prenošenja značenja. (Na grčkom jeziku riječ metafora znači upravo prenošenje). Nastaje tako što se njome ne imenuje predmet na koji se misli već drugi, po nečemu srodan predmet, sa koga se neka svojstva prenose na neimenovani.

 Metafora je u suštini i način mišljenja,pa je i njena upotreba stara koliko i ljudski govor. Javlja se jednako i u pismenoj i u usmenoj književnosti, pa i u svakodnevnoj komunikaciji.

 Oduvjek su veliki pisci promišljenim sistemom metafora i simbola uspjevali da obuhvate čitav život i svu složenost ljudske prirode i svijeta koji okružuje čovjeka.

Pripovijedanje

 Pripovijedanje (kazivanje) u trećem licu karakteriše piščevo sveobuhvatno poznavanje svijeta koji predstavlja i umjetnički tumači i njegova stalna prisutnost, ali bez javljanja u prvom licu. Pripovjedač opisuje ambijent u kojem se radnja dešava (eksterijer i enterijer), portretiše ličnost, kazuje njihova uzbuđenja, radost, misli, tugu i njihova razmišljanja.

 Pisac obavještava čitaoca o odnosima među ličnostima, vodi radnju, pripovijeda o zapletu, stvara situacije i određuje im oblik i trajanje u zavisnosti od njihovog značaja za predmet djela.

 Ovom tipu pripovjedača pripadaju Homer, Servantes, Igo, Balzak, Dikens, Tolstoj, Ivo Andrić itd.

Opisivanje

 Opisivanje (deskripcija) kao umjetnički postupak razlikuje se od pričanja (naracije) po tome što što se opisom grade književne slike sa puno detalja. Opisi prirode, gradskog enterijera ili eksterijera, obično imaju dva plana - širi (okvirni, pozadinu) i uži - ono što se detaljnije odslikava.

 Tradicionalna funkcija opisa je u dočaravanju ambijenta u kome će se odigrati određeni događaj, a zajedno čine cjelovitu scenu.

 Svaki opis treba da sadrži u sebi i određen doživljaj svijeta. To je unutrašnje značenje opisa tj. njegova misaona vrijednost.

Anton Pavlovič Čehov

 A. P. Čehov je svoje književno stvaralaštvo počeo feljtonima i kratkim pričama, koje je objavljivao za vrijeme medicinskih studija. U ovim početnim radovima pokazao je izvanredan dar opažanja, lakoću pripovijedanja i jedinstven smisao za humor.

 Najveći njegov značaj za svjetsku književnost je u tome što je novelu kao žanr doveo do savršenstva.

Vasko Popa

 Vasko Popa (1922-1991) je pesnik, sastavljač antologija i prevodilac. Izlazak njegove prve zbirke pod nazivom Kora jedan je od najznačajnijih događaja u posleratnoj srpskoj poeziji. Zatim su došle zbirke: Nepočin-polje, Sporedno nebo, Uspravna zemlja, Vučja so, Kuća nasred druma, Živo meso, Rez. Objavio je i antologiju narodnih umotvorina Od zlata jabuka, antologiju pesničkog humora Urnebesnik i antologiju pesničke fantastike Ponoćno sunce.

Lirska pesma

 Lirska pesma je najčistiji oblik lirike. Imajući u vidu da se lirska pesma neguje i u starijoj (usmenoj) i u mlađoj umetničkoj (pisanoj) književnosti, treba istaći neke posebnosti i razlike između njih.

 Pisana poezija je složenija, menja svoje forme oblikovanja i izražavanja u zavisnosti od pripadnosti određenom stilskom književnom smeru (simbolizmu, ekspresionizmu, nadrealizmu, modernoj lirici).

 Usmena lirska pesma ima, nasuprot pisanoj, utvrđene, stalne oblike pesničkih slika i pesničkog izraza, što, pet, dovodi do brojnih varijanata iste pesme. Odlike usmene narodne lirike, koje je odvajaju od uvek nove i tragalačke pisane (umetničke) lirske pesme jesu stabilnost, tradicionalna trajnost, utvrđenost oblika i izraza (npr. stalni epiteti).

Epska pesma

 Epska (junačka) pesma pripoveda neki značajan događaj, junačko delo, podvig koji se tako čuva od zaborava i slavi ono koji ga je učinio.

 Pripovedač (narator) u epskoj pesmi priča o nekom događaju koji se desio u prošlosti, koji je završen i time nepromenljiv. Pripovedač je van događaja. On sa izvesne distance posmatra, razmišlja i opisuje život koji se u jednom odsečku vremena odvijao i završio. On se interesuje za svaku pojedinost i ne žuri ka završetku, radnju često zaustavlja refleksijama, ponavljanjima stihova i slika, epizodama. Svi ti delovi imaju vrednost i u okviru celine i kao samostalne jedinice.

Narodna pripovetka

 Narodna književnost je naziv za sva ostvarenja naše usmene književnosti, opšte prihvaćen u drugoj polovinin19. v. u nauci i u školi; nastao prema Vukovom nazivu narodne pesme, narodne pripovetke, poslovice, zagonetke: sam Vuk ih nikad nije objedinio nazivom narodna književnost.
 U novije vreme oseća se kao književnoistorijski termin, uz koji se javlja i usmena književnost.

 Pripovetka je obuhvatna prozna kategorija narodnog stvaralaštva s razvijenom fabulom. Prenosi se usmenim putem, nekad i posredništvom pisane književnosti.
 Sistematsko sakupljanje i proučavanje pripovetke kod Srba počinje od Vuka Karadžića (1821. i 1853 - predgovor zbirkama).
 Vukova podela na pripovetke ženske (fantastične) i muške (realističke) dopunjena je klasifikacijom na podvrste.

 Među fantastične ubrajaju se:
-bajke
-legendarne priče i, uslovno
-priče o životinjama i
-basne

 Među realistične ubrajaju se:
-novele
-šaljive priče i
-anegdote.

Funkcija književnosti

 Kako književnost u sebi sadrži cjelokupno ljudsko iskustvo, ona može imati niz funkcija; može dasluži moralnim, vaspitnim, političkim i drugim ciljevima, bilo u pozitivnom, bilo u negativnom smislu.

 Međutim, stvarna funkcija književnosti kao umjetnosti riječi jeste da služi saznavanju svijeta i života, razumijevanju društvenih zbivanja, vaspitavanju i humanizaciji čovjeka kao pojedinca i društvenog bića.

 Stoga se osnovna funkcija književnosti u društvu može sagledati samo u okviru cjelovitog i neponovljivog umjetničkog saznavanja i doživljavanja književnoumjetničkih vrijednosti najboljih književnih djela, a to zahtijeva da se književnost, prije svega, razmatra i tumači isključivo kao umjetnost.

 Mozete pogledati i nas clanak čestitke

Ahil, Ilijada

 Ahil, sin tesalskog kralja Peleja i boginje mora Tetide, najhrabriji među ahajskim vitezovima, centralna je figura Ilijade. On je "kratka vijeka", njemu je suđena velika slava i skora smrt.

 Ahil je prikazan kao toliko moćan junak da Trojanci ne smiju da izađu van gradskih zidova dok god on učestvuje u ratu. Čim se on pojavi, svi ostali junaci postaju nepotrebni.

 Dakle, Ahilov "gnjev", njegovo odbijanje da učestvuje u ratnim operacijama, služi kao organizujući momenat za čitav dalji tok radnje spjeva. Tek Ahilova neaktivnost omogućuje autoru da razvije sliku bojeva i pokaže sav sjaj grčkih i trojanskih vitezova.

Biblija

 Biblija je najčitanija i najviše prevođena knjiga koju je dao stvaralački genij čovječanstva. Za hrišćane - katolike, pravoslavne i protestante - ona je sveta, inspirisana i kanonska knjiga. Za svakog čovjeka Biblija je istovremeno zbirka istorijskih dokumenata i književno djelo izvorne i neprolazne umjetničke snage. Ona pripada zajedničkoj kulturi čovječanstva.

 Po postanku i jeziku, po sadržaju i stilu, po slikovitosti i metaforici, Biblija nije jedna knjiga, nego zbir knjiga koje su nastajale u periodu od 13. vijeka p.n.e. do 2. vijeka nove ere a naziv obuhvata: Stari zavjet i Novi zavjet.
 Pjesnici i umjetnici svih meridijana kroz vijekove nalaze u Bibliji izvore i teme stvaranja.

Đura Jakšić, Otadžbina

 Snaga i otpor su u osnovi pesnikovog raspoloženja. Kamen personifikuje snagu pesnikove otadžbine:
"I ovaj kamen zemlje Srbije
Što preteć‚ suncu dere kroz oblak..."

Centralna reč u pesmi je kamen. Ta reč dobija šire, metaforičko značenje. Izbrazdan dubokim mračnim borama, pretnja je svakom onome ko pokuša da ugrozi otadžbinu. To je osnovna pesnička slika, reč koja izrasta do simbola.

 U drugoj strofi kamen prerasta u piramidu:
"A kamen ovaj, ko piramida
što se iz praha diže u nebo..."
Pesnikov patriotizam dobija na intenzitetu a slika piramide otkriva još neke osobine njegove ljubavi prema otadžbini. U slici bedema, snaga predaka prerasta u snagu njihovih sadašnjih potomaka.
"I samo dotle, do tog kamena,
do tog bedema..."

Očigledna je pesnikova originalnost i neposrednost poređenja data u obliku gradacije.

 Svoje rodoljublje Jakšić je iskazao različitim stilskim sredstvima: opisom, slikom, neobičnim rasporedom reči (inverzijom) kao i ritmom, zvukom i bojom pojedinih suglasnika (pereovladava glas R, K, te vokali A i E).

Vizuelne i akustičke Jakšićeve slike, te zvučanje i boja nekih glasova pomažu potpunijem doživljavanju ove njegove pesme.

Ivan Gundulić, Osman

 Osman je istorijsko-romantični ep koji je Gundulić napisao pod uticajem ideja katoličke reakcije (18. vek) o prolaznosti i ništavilu ljudskog života u odnosu na večnu, zagrobni život.

 Istorijsko-rodoljubivu osnovicu čini događaj iz savremene istorije slovenskih naroda. To je bitka kod Hoćima (1621) u kojoj je poljski kraljević Vladislav pobedio mladog, slavoljubivog turskog sultana Osmana, koji ubrzo posle poraza biva ubijen u Carigradu.

 Uz glavni tok epa vezane su mnoge romantično-viteške epizode, od kojih je jedna od najlepših (otmica Sunčanice) uzeta iz srpske nacionalne prošlosti, koja je u spevu idealizovana i poetizovana. Delo se sastoji od 20 pevanja, ali 14. i 15. pevanje nisu sačuvani. Kasnije, u 19. veku ispevao ih je Ivan Mažuranić.

Frančesko Petrarka, Kanconijer

 Kanconijer, zbirka pesama Frančeska Petrarke, ispevana je na narodnom italijanskom jeziku, nadahnuta pesnikovom platonskom ljubavlju prema gospi Lauri. Podeljena je na dva dela: pesme za života gospe Laure i pesme posle njene smrti.

 Petrarka je Kanconijerom raskinuo sa srednjovekovnim razmatranjem moralnih, filozofskih i religijskih motiva. Okretanjem ljubavnoj poeziji stvorio je novu, humanističku poeziju, koju će podržavati ne samo njegovi savremenici nego i pesnici kasnijih epoha, sve do romantizma.

 Podražavanjem Petrarkine poezije stvorena je petrarkistička pesnička škola. Najčešće je podražavan sonet 61, u kome pesnik blagosilja trenutak kad je prvi put ugledao Lauru.

Marko Kraljević - interpretacija pesama

 Pesme svojom tematikom upotpunjuje epsko-tradicionalni lik Marka, osvetljajavajući osobenost i samosvojnost njegovog odnosa prema Turcima i sultanu.

 Marko ne poštuje turske propise o ponašanju kako turska vera nalaže, jer joj ne pripada, a snagom čuva svoju ličnu slobodu ponašanja.

 Strah Turaka pred Markom dat je u podsmešljivom tonu. Efekat umetničkog ostvaruje se kontrastom između Marka i cara vodi se psihološki "rat".

Kneževa večera

 S knezom Lazarom, Vuk Branković postao je jedan od najmoćnijih srpskih feudalaca i vladara. Posle Kosovske bitke Brankovići su postali turski vazali. Oni su ostali u živom sećanju usmene tradicije. Veoma rasprostranjena i više vekova održana narodna tradicija vezuje Vuka za kosovsku izdaju, što predstavlja središnju temu njegove epske biografije.

 Motiv izdaje na Kosovu tek je u 19. veku opovrgnut kao istorijska istina i svrstan u legendu.

 U ovoj narodnoj pesmi obrađuje se motiv o izdajstvu i izdaji. Na osnovu rasporeda za sofrom prepoznaje se položaj među feudalnom gospodom gde se nalaze Vuk Branković ali i Miloš Obilić.

Sveti Sava - prvi srpski prosvetitelj

 Sveti Sava (1175-1235), u stvari Rastko, najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje, kao mladić dobio je na upravu humsku oblast, ali je sa 17 godina, kako kažu žitija i legende, pobegao na Svetu Goru, gde se u ruskom manastiru Pantelejmonu zamonašio i dobio ime Sava.

 Ostao je tu nekoliko godina a potom je prešao u grčki manastir Vatoped, gde mu se iz Studenice, već kao monah, Simeon, pridružio otac Nemanja.

 Nemanja je brzo umro, oko 1200. godine, a njegov sin Sava prelazi u Kareju, središte Svete Gore i tu sebi podiže isposnicu, u kojoj kao pustinjak provodi kratko vreme. Potom odlazi u Srbiju. U Studeničkoj crkvi je kao arhimandrit, odnosno iguman desetak godina. kad je njegov brat Stefan postao kralj, 1217. godine, Sava se vratio na Svetu Goru, a 1219. otišao je u Nikeju vaseljenskom patrijarhu, koji ga je rukopoložio za prvog srpskog arhiepiskopa.

 Središte arhiepiskopije je u Žiči. Arhiepiskop Sava počinje da radi na sređivanju prve autokefalne (samostalne) srpske crkve.

Život Ćirila i Metodija ili Panonske legende

 Panonske legende su najstarije slovenske hagiografije o domaćim svecima, jer su pisane krajem 9. ili najkasnije početkom 10. veka. Dragoceni su kao izvori života i rada prvih slovenskih prosvetitelja.

 Podaci koje oni daju o Ćirilu i Metodiju potpuno se slažu sa pisanim dokumentima koji se nalaze u istorijskim izvorima iz toga doba. Njihov pisac nije sigurno utvrđen, ali se sa puno opravdanih razloga pretpostavljalo da ih je morao pisati neko od njihovih najbližih učenika (Kliment ili koji drugi).

 Šteta je samo što oba spisa nisu sačuvana u originalnom ili bar vrlo starom rukopisu, već tek u kasnijim prepiscima. Tako je život Ćirilov sačuvan tek u rukopisima 15. veka, dok se Metodijev život nalazi u nešto starijim rukopisiam (13. i 14. vek).

Staroslovenski jezik

 Staroslovenski ili starocrkvenoslovenski jezik je prvi slovenski književni jezik. Za osnovicu tog jezika uzeti su elementi govora makedonskih Slovena iz okoline Soluna (iz 9. veka), koji su Ćirilo i Metodije još iz detinjstva poznavali.

 Taj dijalekat, kojem je bilo suđeno da postane osnova prvog književnog jezika Slovena, nažalost, kasnije je sasvim iščezao.

 Za razliku od običnog, svakodnevnog govora, taj književni jezik je nastao u procesu prevođenja raznih tekstova i bogoslužbenih knjiga sa grčkog, tada najbogatijeg i najrazvijenijeg književnog jezika.

 Tim visokorazvijenim književnim jezikom vekovima se pisalo, čitalo, pojalo, ali se njime nije govorilo. Kao i latinski u srednjem veku, on je bio čist književni jezik i razvijao se isključivo kao instrument kulture.

Umjetnost

 Umjetnost je posebna ljudska delatnost u kojoj čovekova moć oblikovanja uslovljava stvaranje smislenih tvorevina naročite vrednosti: umetnička dela.

 Umetnička dela sadrže bogata ljudska iskustva izražena na umetnički način, pomoću različitih umetničkih sredstava (reč, boja, ton, oblik i dr.). Umetnik (stvaralac) gradi svojevrsnu spoznaju stvarnosti - svet umetničkog dela.

 Primalac (čitalac, slušalac, gledalac) doživljava taj svet na sebi svojstven način.

 Umetnički doživljaj je spoj racionalnog i emocionalnog pri saznavanju umetničkog dela.

Književni rodovi - drama

 Drama je jedan od tri književna roda (druga dva su lirika i epika). Obuhvata sve vrste dramske književnosti: tragediju, komediju i dramu u užem smislu.

 Tragedija se razvila iz obreda posvećenih bogu Dionisu. Teoriju tragedije dao je Aristotel u svojoj Poetici utvrđujući njene opšte karakteristike:

-tragični junak (strada po volji bogova)
-tragična krivica
-tragični završetak i
-uzvišen stil

 Komedija je nastala iz zabavnog dela obreda posvećenih bogu Dionisu. S obzirom na različite mogućnosti korišćenja smešnog, deli se na više podvrsta:

-komedija karaktera
-društvena komedija
-komedija situacije
-komedija intrige i dr.

 Drama u užem smislu je vrsta dramske književnosti čiji je predmet događaj iz života u kome se mešaju tragično i komično.

 Posebne dramske vrste su: farsa, pastorala, maskerata, vodvilj, melodrama, opera, opereta i sl.

Književni rodovi - epika

 Epika je jedan od tri književna roda (druga dva su lirika i drama). Epika obuhvata stihovana i prozna dela u kojima se široko i opširno pripovedaju događaji preko likova (junaka) i zbivanja koja se odvijaju u vremenu i prostoru. Najznačajnije prozne vrste su pripovetka, novela i roman.

 Pripovetka je srednja prozna fabularna forma zasnovana na pripovedanju jednog događaja. Obuhvata više likova, ali je piščeva pažnja uglavnom usmerena na jednog junaka.

 Novela je kratka psihološka priča sa dramskim zbivanjem i poentom.

 Roman je velika prozna vrsta sa razvijenim likovima i fabulom. Npr. istorijski roman karakteriše dvostrukost fabule - istorijske i ljubavne, kao i realističke i romantične sadržine.

Književni rodovi - lirika

 Lirika je jedan od tri književna roda (druga dva su epika i drama). Najčistiji oblik lirike je lirska pesma i ona nosi sve odlike roda:

-subjektivnost
-emocionalnost
-neposrednost
-slikovitost i
-ekspresivnost

 Vrste lirskih pesama u usmenoj književnosti su:

-mitološke
-obredne
-običajne
-posleničke
-porodične i
-ljubavne

 Umetničke lirske pesme mogu biti:

-himna
-oda
-ditiramb
-elegija
-ljubavna
-patriotska
-misaona
-opisna
-socijalna
-satirična i dr.

Književni rodovi i vrste

  Književni rod kao rezultat osnovne deobe književnosti predstavlja najširu skupinu književnih dela sa zajedničkim suštinskim obilježjima. Usvojena je podela na tri roda: lirski, epski i dramski rod, od kojih svaki ima svoje specifične odlike:

-lirika - subjektivnost i osećajnost
-epika - objektivnost i širinu pripovedanja o junacima i događajima
-drama - radnja u kojoj se sukobljavaju ličnosti, od kojih je pisac prividno distanciran.

 Književne vrste su, po tradicionalnom shvatanju, grupa sličnih dela u kojima se ponavljaju neke, manje-više stalne odlike. Književne vrste su podređene književnom rodu i često se međusobno prožimaju.

Barok i klasicizam

 Barok označava epohu koja sledi posle renesanse i koja umnogome predstavlja književne i umetničke pojave suprotne renesansi. Javlja se u drugoj polovini 16. veka i obrazuje umetničku i književnu epohu između 1570. i 1670. Glavni predstavnici u evropskoj književnosti su Đanbatista Marini i Lope de Vega. U našoj književnosti predstavnici su Ivan Gundulić i Zaharija Orfelin.

 Klasicizam je književni pravac koji je počeo da se formira još u vreme renesanse. Svoj puni procvat klasicizam je dostigao u Francuskoj, Nemačkoj, Engleskoj i Rusiji tokom 17. i 18. veka, da bi u 19. veku još uvek trajao u nekim književnostima u vidu pseudoklasicizma (lažnog klasicizma). Glavni predstavnici: Boalo, Kornej, Rasin, Molijer, Lesing, Šiler, Gete, a u našoj književnosti Lukijan Mušicki.

Humanizam i renesansa

 Humanizam i renesansa, uzeti zajedno, predstavljaju književnu epohu koja obuhvata period od 14. do 16. veka.

 Humanizam označava više naučno-duhovni sadržaj ovog razdoblja u kome se obrasci i modeli oponašanja traže u antičkoj kulturi. Najznačajniji predstavnici humanizma su Dante Aligijeri, Frančesko Petrarka, i Đovani Bokačo.

 Renesansa označava preporod čoveka, njegovo oslobađanje od crkveno-religioznog shvatanja i okretanje ovozemaljskom životu. Najzrelije doba renesanse označavali su Servantes, Rable i Šekspir.

Estetika recepcije

 Osnovne teze Izerove (Volfgang Izer, rođ.1926) "estetike recepcije", nastale povezivanjem fenomenologije, hermeneutike i istorijske poetike, glase:

1. Iako posjeduje autonomnu materijalnu osnovu, tekst živi samo onda kad se čita (konkretizuje).

2. Tekst ima svoje uporište ne u stvarnom svijetu u kojem je nastao i u kojem postoji već u procesu čitanja koje mu daje značenje.

3. Tekst karakterišu nedorečena mjesta koja čitalac aktualizuje tokom čitanja (apelativna struktura teksta).

4. Tekst usmjerava proces čitanja (čitanje je "usmjeravano stvaranje").

5. Stepen neodređenosti književnih tekstova istorijski se povećava (počev od XVIII vijeka).

Naratologija

 Naratologija se, kao teorija pripovijedanja, razvila u naučnu disciplinu u okviru strukturalizma.

 Pretečom, i u nekom smislu osnivačem naratologije smatra se Vladimir Prop. Njegov postupak razlikovanja funkcija i sekvencija povezan s Levi Štrosovom analizom mitova doveli su naratologe do nekoliko ključnih pojmova analize pripovijedanja.

 Najvažnija imena u okviru naratologije - Cvetan Todorov, Rolan Bart, Žerar Ženet i Sejmor Četmen.

Metodologija proučavanja književnosti

 Teorija književnosti kao nauka razvija se u vezi sa sljedećim naukama:
-filozofija
-lingvistika
-sociologija
-antropologija
-psihologija
-istorija

 Razlike među pojedinim pravcima odnose se na svrhu proučavanja književnosti, ciljeve koji se žele postići i metode proučavanja.

Glagolski rod

 Glagolski rod je gramatička osobina glagola da zahtijevaju ili ne zahtijevaju navođenje uza se pravog (bližeg) objekta.
 Prema glagolskom rodu svi glagoli se dijele na prelazne (tranzitivne), neprelazne (netranzitivne) i povratne (refleksivne).

1) Prelazni glagoli zahtijevaju navođenje pravog objekta kao obavezne dopune
    (pročitati knjigu, preskočiti ogradu, napisati pjesmu)

2) Neprelazni glagoli su oni uz koje ne može doći pravi objekat kao dopuna
    (spavati, plivati, ići, ćutati)

3) Povratni glagoli su svi oni koji uz sebe imaju povratnu zamjenicu lil riječcu se. Oni se dijele u tri grupe:

a) pravi povratni glagoli, koji označavaju radnje koje subjekat vrši sam na sebi
    (češljati se, kupati se)
b) uzajamno povratni glagoli označavaju radnje koje više subjekata vrše jedan na drugom
    (pozdraviti se, svađati se)
c) nepravi povratni glagoli označavaju obuzetost subjekta nekim stanjem ili raspoloženjem
    (čuditi se, nadati se)

Glagolski vid

 Glagolski vid obilježava vremensku ograničenost (svršenost) ili neograničenost (nesvršenost) radnje, stanja ili zbivanja koji se izražavaju glagolom. Prema glagolskom vidu svi glagoli se dijele na dvije grupe, i to na: a) nesvršene ili imperfektivne i b) svršene ili perfektivne; a i jedni i drugi se dalje dijele u više podvrsta prema načinu trajanja radnje.

1) NESVRŠENI (imperfektivni)
- neograničeno trajanje radnje
  (čitati, učiti, ići)

Prema načinu trajanja radnje mogu biti:

a) trajni - radnja traje neprekidno
    (šetati, voziti, pisati, ležati)

b) učestali - ista radnja se stano ponavlja
    (preskakivati, iščitavati, odlijetati)

2) SVRŠENI (perfektivni)
- ograničeno trajanje radnje
   (pročitati, naučiti, doći)

Prema načinu trajanja radnje mogu biti:

a) trenutno-svršeni - cijela radnja se završava u trenutku
    (pasti, skočiti, leći, namignuti)

b) početno-svršeni - završen je početak radnje
    (zapjevati, proviriti, poći, ponijeti)

c) završno-svršeni - završen je kraj radnje, koja je mogla dugo trajati
    (pročitati, pokositi, naučiti, dozvati)

Glagoli

 Glagoli imaju osam gramatičkih osobina:

1) gramatički rod
2) gramatički broj
3) gramatičko lice
4) glagolski vid (aspekt)
5) glagolski rod
6) glagolsko vrijeme
7) glagolski način
8) glagolsko stanje.

 Prve tri osobine - gramatički rod, gramatički broj i gramatičko lice - povezuju glagole sa imenskim riječima.
 Ostale gramatičke osobine glagola - glagolski vid, glagolski rod, glagolsko vrijeme, glagolski način i glagolsko stanje - svojstvene su samo glagolima (što se vidi i po riječi glagolski u nazivu tih osobina). Prvenstveno po tim osobinama glagoli se razlikuju od imenskih riječi.

Umjetnički i naučni opis

 Umjetnički (subjektivni) opis je slikovit, emocionalan, ritmičan, harmoničan, bogat, jezgrovit, simboličan i ekspresivan. To je stil književnih ostvarenja.

 Naučni opis je u funkciji saopštavanja. Odlikuju ga logičnost, dosljednost, apstraktnost, objektivnost i intelektualni ton. Ima specifičnu terminologiju. Česti su ustaljeni izrazi: prema tome..., dakle..., iz navedenog se da zaključiti..., iz toga proizilazi... itd.
 Činjenice se obično izlažu u trećem licu jednine apstraktnom leksikom. Složene rečenice su najčešće međusobno zavisnog odnosa. Sintaksička sinonimija dolazi do punog izražaja.

Reportaža

 Reportaža je nešto složenija vrsta izražavanja. To je spoj opisa i izvještaja kojima se slikovito daju informacije. Reportaža predstavlja realne događaje, ličnosti, prostore, objekte, pojave i sl. na reporterski (novinarski) način. Reportaža govori o događaju u kome je prisutan njen autor.

 Česte su reportaže putopisnog karaktera.

 Ono o čemu se govori u reportaži je istinito i zanimljivo za javnost.

 Reportaža sadrži i autorova zapažanja, komentare, utiske, ocjene.

 Jezik reportaže je živ i sočan, a stil pretežno književnoumjetnički.

Raspravljanje

 Dokazivanje neke misli pomoću činjenica jeste raspravljanje. To je složeniji oblik jezičkog izražavanja, jer traži misaono povezivanje pojmova na osnovu logičkih zapažanja.

 Kod raspravljanja se prvo kazuje misao kao teza u vidu tvrdnje ili pitanja. Potom slijede dokazi koji potvrđuju ili pobijaju tezu.

 Do sadržaja rasprave se dolazi razmišljanjem o temi.

 Podatke za dokazivanje neke svoje tvrdnje uzimamo iz svoga saznanja (iz svoga iskustva, iz onoga što smo od drugih čuli, pročitali i sl.). Njih ređamo po važnosti, vezujući ih međusobno uzročno-posljedično. Zaključak prirodno proizilazi iz dokaza.

 Raspravljanje može biti usmeno (diskusija) i pismeno.

Vijest

 Vijest je jednostavniji oblik informativnog izražavanja (izvještavanja). Da bi se napisala dobra vijest, mora se poznavati tehnika njenog pisanja.

 Prvo treba odabrati događaj koji je aktuelan i koji će zanimati druge, a zatim ga tačno, jasno, sažeto, pregledno i pristupačno kazati čitaocima, odnosno slušaocima kojima je namijenjen.

 Dobro napisana vijest mora dati odgovore na pitanja: ko?, kada?, gdje?, šta?, kako? (na koji način?).

 Vijesti mogu biti iz svih oblasti čovjekovog života i rada. Najčešće su iz društvenopolitičkog, kulturno-umjetničkog i sportskog života

Izvještaj

 Izvještaj je, pored vijesti, najčešći oblik izvještavanja u novinarstvu. U njemu nema ličnog stava onoga koji piše.

 Za izvještaj je karakteristično da se i u njemu, kao i u vijesti, daju odgovori na pitanja: ko?, šta?, kada?, gdje?, kako? On je najčešće duži i detaljniji od vijesti. Može se izvještavati o nekom kraćem ili dužem događaju, o nekom jednogodišnjem ili višegodišnjem radu i sl. U njemu se opisuje tok događaja i radnja izlaže najčešće hronološki.

 Bitni elementi izvještaja su: novost, aktuelnost, važnost, zanimljivost, istinitost i naglašenost osnovne namjene. U njemu nema ličnog stava onoga koji piše.

 Jezik i stil izvještaja su književni iz svakodnevne komunikacije.

Prikaz

  Prikaz je opisni, a ponekad i kritički napis o nekom djelu, pozorišnoj predstavi, filmu, muzičkom izvođenju i sl. Objavljuje se po časopisima i dnevnim i nedeljnim listovima. Prikaz prvo daje osnovne podatke o djelu i kratak pregled autorove djelatnosti, potom iznosi sadržaj djela i na kraju njegovu ocjenu.

 Prikaz mora biti aktuelan, pristupačan čitaocu i kvalitetan da bi kao takav mogao snažno djelovati na publiku.

 Može se prikazati, npr., književno djelo u cjelini (podaci o piscu, sredini i vremenu u kome je nastalo književno djelo i o kojima govori, tema, kratak sadržaj, ideja, likovi, kompozicija, stil, jezik i dr.) ili samo jedna njegova bitna karakteristika (npr. ideja, kompozicija ili stil itd.).

Opisivanje unutrašnjeg prostora

 Pri opisivanju unutrašnjeg prostora moraju se uočiti pojedinosti važne za taj prostor te njihova međusobna veza.

 Uspjeh u opisivanju unutrašnjeg prostora ne zavisi samo od dobro izabranih pojedinosti i uočenih međusobnih odnosa nego i od dobro odabranih riječi i oblikarečenica.

 Veza između rečenica biće uspješna ako proizilazi iz međusobne veze uočenih pojedinosti.

 Pri opisu se najčešće polazi od neke bitne pojedinosti unutrašnjeg prostora, a zatim se opisuju i druge njegove pojedinosti; ili se prvo daje njegov opšti izgled, a potom pojedinosti koje ga upotpunjuju.

Pismo

 Pismo će biti dobro napisano ako je:
a) pravilno i na određenom mjestu naznačen datum i mjesto pisanja pisma
b) pravilno napisan uvod, u glavnom dijelu izražene želje, molbe i uopšte sve ono što želite saopštiti pismom, te izveden zaključak pisma i
c) ako je potpisano.

 Pismo može biti privatno ili službeno.

 Privatno (lično, intimno) pismo piše pojedinac nekome svome bliskom (prijatelju, roditeljima, dragim osobama i sl.). Obično počinje sa Draga moja, Dragi moji... U njemu se osjeća bliskost između onih koji se međusobno dopisuju. Osjećajnost, slikovitost i zvukovna efektnost odlike su privatnog pisma.

 Poslovno (službeno) pismo piše kolektiv kolektivu, pojedinac kolektivu ili kolektiv pojedincu.
 Poslovno pismo ima na početku naziv i adresu onoga ko ga šalje i naziv onoga kome se šalje. Potpisuje ga u ime kolektiva ovlašćeni pojedinac, najčešće njihov rukovodilac.
 Poslovno pismo je sažeto, jasno, usmjereno samo na posao.

Prepričavanje

 Prepričavanje je način pričanja po sjećanju i svojim riječima napisanih ili ispričanih sadržaja. Prepričavanje može biti doslovno i slobodnije.

 Doslovno prepričavanje traži da se tekst prepriča sa približnim brojem riječi koliko je u tekstu.

 Slobodnije prepričavanje može biti detaljno (opširno) ili sažeto. Kod detaljnog prepričavanja pominju se svi detalji a kod sažetog samo izrazite pojedinosti.

 Svaki sadržaj koji se prepričava ima svoju strukturu građenu najčešće hronološkim redom (uvod - početak priče, tok radnje - isticanje najvažnijih momenata, vrhunac i završetak). Ista struktura je potrebna i u postupku prepričavanja tog sadržaja.

 Prepričavati se mogu i dinamičke scene epskog djela, filma, televizijske emisije i sl. Takvo prepričavanje traži veću dinamičnost u pričanju onog koji prepričava, a ona se postiže upotrebom kraćih rečenica, upitnih i uzvičnih, upravnog govora, glagola za označavanje kretanja, zbivanja i sl.

Pričanje događaja

 Pričati o događaju znači govoriti o njemu na osnovu nekih drugih izvora - ili ga je neko pričao, ili se pripovjedač informisao iz knjiga ili na neki drugi način. Događaj teče nezavisno od govornikovog prisustva. Na njega govornik nema nikakvog uticaja.

 Pričanje teče po određenom planu: uvod, tok radnje, vrhunac, rasplet i završetak.

-Uvodom započinje priča. U njemu se predstavljaju glavni junaci.
-U toku radnje ističu se najvažniji momenti i usmjeravaju u određenom pravcu.
-Vrhunac predstavlja najuzbudljiviju tačku u pričanju, gdje je moguće više rješenja.
-Rasplet je obrt, preokret radnje.
-Završetak je konačno razrješenje radnje.

Izrada pismenog sastava

 Izrada pismenog sastava prolazi kroz određene etape. Sve se one mogu podijeliti na pripremne, etape pisanja i etape poboljšavanja napisanog.

Pripremne etape:

1) uočavanje sadržaja tema
2) odabiranje i formulisanje teme
3) analiza teme
4) priprema za pisanje
5) prikupljanje, odabiranje i sređivanje podataka
6) sastavljanje plana
6) provjera plana

Etape pisanja:

1) pisanje sastava
2) izražavanje elemenata sastava

Etape poboljšavanja napisanog:

1) ispravljanje sastava
2) prepisivanje napisanog teksta

 Svakoj od navedenih etapa treba posvetiti dovoljno pažnje ako se želi napisati dobar rad.

Lične zamjenice

 Riječi kojima se upućuje na učesnike govorne situacije: na govornika, sagovornika i na lice ili predmet o kome se govori nazivaju se lične zamjenice.

 Lične zamjenice imaju oblike jednine i oblike množine.

 Zamjenice prvog i drugog lica u jednini i množini ne razlikuju rod (nego se i za muški, i za ženski, i za srednji rod upotrebljavaju isti oblici: ja i ti u jednini, a mi i vi u množini).

 Zamjenica trećeg lica jednine i množine razlikuje rod, pa se za muški rod upotrebljava zamjenica on u jednini a oni u množini; za ženski rod - zamjenica ona u jednini a one u množini; a za srednji rod - zamjenica ono u jednini i ona u množini.


1. lice jdn. - ja                              1. lice množ. - mi
2. lice jdn. - ti                               2. lice množ. - vi
3. lice jdn.                                    3. lice množ.
    - m. rod - on                                - m. rod - oni
    -ž. rod - ona                                -ž. rod - one
    -sr. rod - ono                               -sr. rod - ona

Padeži - Lokativ

 Lokativ je primarno padež mjsta, jer je njegovo osnovno značenje obilježavanje mjesta vršenja cijele glagolske radnje. Lokativ je jedini padež u srpskom jeziku koji se ne može upotrijebiti bez prijedloga. Prijedlozi koji se upotrebljavaju uz lokativ su: u, na, o, po, pri, prema i o. U rečenici po pravilu ima službu priloške odredbe za mjesto, ali može biti i u službi priloške odredbe za vrijeme.

 Živjeli su u gradu.
 Maja se rodila u maju.

 Uz neke glagole, od kojih su najčešći oni sa značenjem mišljenja i govorenja, lokativ s prijedlogom o ima službu nepravog (daljeg) objekta.

 Pričao je vrlo zanimljivo o raznim zemljama.

Padeži - Instrumental

 Instrumental je padež koji najčešće označava ili
a) društvo ili
b) sredstvo.

 Instrumental društva dobija se na pitanje S KIM? i uvijek dolazi s prijedlogom s(a); instrumental sredstva dobija se na pitanje ČIME? i uvijek dolazi bez prijedloga.
 Instrumental društva i instrumental sredstva najčešće vrše službu nepravog (daljeg) objekta.

 Razgovarao sam s majkom.
 Došao sam biciklom.

Instrumental ima različitu službu u rečenici, npr:
-priloška odredba za mjesto - Stanovali smo pod obližnjim brdom.
-priloška odredba za vrijeme - Nedeljom idemo na utakmicu.
-priloška odredba za način - Postigli smo to teškom mukom.
-atribut (pratilačka osobina) - To je bila žena s crnim očima.

Padeži - Vokativ

 Vokativ je padež kojim se obilježava lice koje dozivamo, kome se govornik obraća ili mu skreće pažnju na nešto. Vokativ se obično upotrebljava u upravnom govoru.

 Vokativ ne vrši službu ni jednog rečeničnog člana, ni glavnog, ni zavisnog.

 Djede, jesi li se ti ikad bojao čega?

 Vokativ se u pisanju uvijek odvaja zapetom. Ako je u sredini rečenice, vokativ se odvaja s obje strane zapetama.

 Ti ćeš, Marko, danas odgovarati.

Padeži - Akuzativ

 Akuzativ bez prijedloga je padež pravog (bližeg) objekta. Pravi objekat izražava se, osim akuzativom bez prijedloga, još samo dionim genitivom koji tada mora biti dodatak glagolu. Svaki dioni genitiv pravog objekta možemo zamijeniti akuzativom bez prijedloga.

 Donesi krede! - Donesi kredu!

 Kada akuzativ s prijedlozima ima službu objekta, takav objekat je nepravi (dalji) objekat. To znači da je svaki akuzativni objekat s prijedlozima nepravi objekat, a svaki akuzativni objekat bez prijedloga pravi objekat.

 On se razočarao u sestru.

  Akuzativ s prijedlozima često ima funkciju priloške odredbe. Najčešće je to ili priloška odredba za mjesto ili priloška odredba za vrijeme.

 Došao je pred praznik.

Padeži - Dativ

Dativ je padež kojim se označava namjena ili usmjerenost glagolske radnje.
Dobija se na pitanje: KOME? ili ČEMU? i ima službu ili nepravog (daljeg) objekta ili priloške odredbe za mjesto. U službi priloške odredbe za mjesto dativ se često upotrebljava s prijedlozima prema ili ka.

Potvrda se izdaje Marku.

Uputio se prema igralištu.

Padeži - Genitiv

 Genitiv se dobija na pitanja: KOGA? (za živo) i ČEGA? (za neživo).
Svi genitivi nemaju istu službu (funkciju) u rečenici. Prema službi koju vrši u rečenici, postoje tri vrste genitiva:

1) Genitiv u službi atributa
Genitiv kojim se označava da ono što je njime obilježeno pripada onome što je iskazano imenicom uz koju taj genitiv stoji naziva se prisvojni ili posesivni genitiv. Prisvojni genitiv uvijek ima službu atributa i dobija se na pitanja :ČIJI?; ČIJA?; ČIJE?

Kuća njegovih roditelja.

Kada se genitiv nalazi u imeničkom skupu riječi uz imenicu kojom se označava dio onoga što je obilježeno imenicom u genitivu, takav genitiv ima službu atributa i zove se dioni ili partitivni genitiv. Dolazi uz imenice koje znače količinu.

Čaša vode.


2) Genitiv u službi pravog (bližeg) objekta
Ako je dioni genitiv dodatak glagolu, uvijek je u službi pravog objekta. Takav genitiv uvijek se može zamijeniti akuzativom. Dobija se na pitanje ŠTA?

Kupi hljeba! (ak. Kupi hljeb!)


3) Genitiv u službi priloške odredbe
Ovu službu ima genitivna prijedloško-padežna konstrukcija (genitiv s prijedlozima) koja je dodatak glagolu. Najčešće su to priloške odredbe za mjesto, vrijeme i uzrok, a značenje se određuje pomoću prijedloga.

Poslije ručka izašao je u grad.

Padeži - Nominativ

 Nominativ je padež koji se dobija na pitanja : KO? (za imenice za živo) i ŠTA? (za imenice za neživo).

 U rečenici nominativ ima službu (funkciju) ili subjekta ili imenskog dijela predikata.

 Subjekat u nominativu naziva se gramatički subjekat. Gramatički subjekat obično ima značenje ili vršioca radnje ili nosioca osobine. To znači da se subjektu predikatom pripisuje ili radnja koju on vrši ili osobina kojom se on određuje.

 KO uči? - Sestra.
 ŠTA leti? - Avion.

Atribut

 Atribut je imenički dodatak koji određuje imenicu najčešće po osobini ili po pripadnosti onoga što ona označava. Atributi se dobijaju na pitanja: KAKAV?, KAKVA?, KAKVO?, KOJI?, KOJA?, KOJE? ČIJI?, ČIJA?, ČIJE?

 Atributsku službu vrše pridjevi, pridjevske zamjenice, brojevi i imenice.

 Međutim, atribut nije dodatak samo subjektu. On može biti dodatak imenici i onda kada je ta imenica u rečenici objekat, priloška odredba ili dio imenskog predikata. Atribut, prema tome, može biti u sastavu i subjekatskog i predikatskog skupa riječi. On obično stoji ispred imenice koju određuje.

Priloške odredbe

  Priloške odredbe su glagolski oblici kojima se označava osobina ili količina glagolske radnje ili okolnosti (situacije) u kojima se ta radnja vrši ili ne vrši.

Osobina glagolske radnje izražava se priloškom odredbom za način, koja se dobija na pitanje KAKO?

Količina gl. radnje izražava se priloškom odredbom za količinu, koja se dobija na pitanje KOLIKO?

Okolnosti pod kojima se vrši glagolska radnja mogu biti različite, a najčešće su to mjesto, vrijeme i uzrok. Te okolnosti obilježavaju se:

a) priloškom odredbom za mjesto, koja se dobija na pitanja: GDJE?, ODAKLE?, DOKLE? i KUDA?,
b) priloškom odredbom za vrijeme, koja se obično dobija na pitanje KAD? i
v) priloškom odredbom za uzrok, koja se najčešće dobija na pitanja ZAŠTO? ili ZBOG ČEGA?

  Sve ove priloške odredbe mogu se obilježiti ili prilozima ili imenicama i zamjenicama u prijedloško-padežnim konstrukcijama (spojevima) kao i spojevima imenice i broja.

Podjela rečenica

Rečenice se dijele prema obliku, značenju i sastavu.

Prema značenju:

1) Izjavne (Ti učiš.)

2) Upitne (Učiš li?)

3) Uzvične (Uči!)

Prema obliku:

1) Potvrdne (Učim.)

2) Odrične (Ne učim.)

Prema sastavu:

1) Proste (i prostoproširene) (Jovan igra košarku.)

2) Složene (Sanja piše zadaću dok Marina igra igricu.)

Vrste predikata

PREDIKAT može biti glagolski ili imenski.

I GLAGOLSKI

  1) prosti

  2) složeni

Glagolski predikat je uvijek iskazan u ličnom glagolskom obliku. U sastavu ovog predikata nema ni jedne neglagolske riječi.

1) Prosti glagolski predikat je onaj koji se iskazuje jednim ličnim glagolskim oblikom.

    

     On stoji. On je stajao.

2) Složeni glagolski predikat u svom sastavu ima 2 glagolska oblika:

a) modalni glagol (glagol nepotpunog značenja) i

b) infinitiv ili konstrukcija da+prezent

    Ona mora raditi. Mora da radi.

II IMENSKI

Imenski predikat uvijek se sastoji od dva dijela:

a) modalni glagol (glagol nepotpunog značenja)

b) neka imenska riječ (imenica, pridjev, zamjenica, broj)

    On je vrijedan. Ona je prva.

Gubljenje suglasnika

Ako se u suglasničkoj grupi nađu dva ista suglasnika ili dva suglasnika teška za izgovor, jedan od njih se izostavlja (gubi).

1) Dva ista suglasnika najčešće se susreću:

a) na granici između prefiksa i osnove riječi
    bezvučan (< bez-zvučan)
b) na granici sufiksa i tvorbene osnove
    ruski (< rus-ski)

2) Uprošćavanje suglasničkih grupa obično se vrši u 2 slučaja:

a) grupa STN uprošćava se gubljenjem T
    mastan, masna
    pakostan, pakosna
b) suglasnici T i D gube se ispred suglasnika C, Č, Ć, DŽ, Đ jer su u njima već sadržani
    zadaci, očev
3) Izuzeci:

a) u superlativu riječi koje počinju sa J
    najjači
b) rijetko u složenicama
    preddržavni

Apozicija

Jovana, djevojčica iz prve klupe, lijepo čita.

Njegoš, predsjednik razreda, nosi plavu majicu.

Helena, naš blagajnik, danas nije u školi.

1) Apozicija je, kao i atribut, imenički dodatak
2) Uvijek se nalazi iza imenice koju opisuje
3) Apozicija je drugo ime onog pojma čiji je dodatak
4) U pisanju se uvijek odvaja zapetama (zarezima)
5) Apozicija se naknadno dodaje u rečenicu. Ako izostavimo apoziciju, rečenica neće izgubiti smisao.

Podjela suglasnika

 Suglasnici se razvrstavaju u 3 kategorije:

I  - Po mjestu tvorbe:

1) usneni B P V F M

2) jezični R L N

3) zubni S T D Z C

4) zadnjonepčani K G H

5) prednjonepčani (palatalni) Đ Ž J LJ NJ Ć Č Š

6) nosni M N NJ

II - po zvučnosti:

1) zvučni B D G Z Ž DŽ Đ

2) bezvučni P T K S Š Č Ć F H C

3) sonanti  M LJ R V J L N NJ

III - po načinu postanka

1) praskavi B P G K D T

2) strujni Ž Š Z S F H

3) sliveni C (T+S) Č (T+Š) DŽ (D+Ž) Ć (T+J) Đ (D+J)